ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε' Ο ΕΘΝΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΟΔΥΝΗΣ

Κατηγορούν τον Πατριάρχη Γρηγόριο σάν τουρκόδουλο δηλ. αφοσιωμένο στό σουλτάνο καί απρόθυμο γιά επαναστατική αποτίναξη τού ζυγού τής δουλείας. Η κατηγορία είναι βαρειά, αλλά αστήρικτη. Τα γεγονότα βοούν καί κράζουν γιά την εθνοπρέπεια τού Πατριάρχη, γιά τόν διακαή πόθο τού νά δή τό Γένος ελεύθερο, γιά τή συμβολή τού στήν προετοιμασία τής επαναστάσεως. Είν΄αλήθεια πώς ο Πατριάρχης σάν υπεύθυνος γιά τίς τύχες τού Έθνους είχε διαφορετική, από άλλους αντίληψη γιά τήν επανάσταση. Δέν ήθελε επικίνδυνους πειραματισμούς, πού θά μπορούσε νά αποβούν σέ βάρος τών υποδούλων. Είχαν προηγηθή τόσο αποτυχημένα επαναστατικά κινήματα, όπως π.χ. τά Ορλωφικά, τού παπα-Βλαχάβα, τού Διονυσίου Σκυλοσόφου, πού είχαν πνιγή στό αίμα. Δέν ήθελε ό Πατριάρχης πειράματα σέ βάρος τού λαού. Ένα κίνημα γιά νά επιτύχει έπρεπε νά  ετοιμασθή μέ πολλή μυστικότητα, νά οργανωθή καλά, νά έχει βάσεις. Καί τέτοιες βάσεις δέν φαίνονταν ότι υπήρχαν τότε. Οί Έλληνες δέν είχαν από πουθενά υποστήριξη. Η Ιερά Συμμαχία, έργο τού τσάρου Αλέξανδρου Παύλοβιτς, ήταν εχθρική. Ό ίδιος ό τσάρος, ό μόνος από τόν οποίο ήλπιζαν βοήθεια οί αρμόδιοι Έλληνες, δέν ήταν διατεθιμμένος νά τἠν δώσει. Όπλα δέν υπήρχαν. Μέ τά ανθρώπινα μέτρα μιά επανάσταση εκείνη τήν ώρα ήταν καταδικασμένη. Τήν ίδια γνώμη είχαν καί άλλοι υπεύθυνοι άνδρες, ό Καπποδίστριας π.χ., ό Κοραής κ.α. Ήταν όλοι τους τουρκόδουλοι; Τό έκαμαν γιατί είχαν βολευθή καλά καί δέν ήθελαν μπελάδες γιά νά μήν χάσουν τά προνόμιά τους; Πολύ αφελής ένας τέτοιος ισχυρισμός. Άν ό Γρηγόριος ήταν «πουλημένος» στό σουλτάνο δέν θά διατηρούσε επαφές μέ τούς Φιλικούς, δέν θά μεριμνούσε γιά τήν παιδεία τού Έθνους, δέν θά οργάνωνε τήν προετοιμασία τού αγώνα. 

(Από το βιβλίο)